علم النفس در حکمت مشاء

علم النفس در حکمت مشاء

(ترجمه، تبیین و تحلیل نمط سوم اشارات ابن سینا و شرح خواجه طوسی بر آن)

دکتر سیدمحمد منافیان

علم النفس به مثابۀ شاخه‌ای ممتاز از فلسفهٔ نظری شناخته می‌شود، و چنان ارزشمند است که گاه هویت فلسفه را چیزی جز شناخت نفس ندانسته‌اند. ابن‌سینا، فیلسوف بزرگ مسلمان، در سخنی پرمایه گفته است که «شناخت نفس، نردبانی است برای شناخت خدا». او، آثار پرباری در باب علم النفس به یادگار گذاشته که از آن میان، نمط سوم کتاب اشارات و تنبیهات اثری شاخص در این زمینه است، و مطالعهٔ کامل آن، شناخت مناسبی از دیدگاه‌های ابن سینا را در پی دارد. درسی از میان شرح‌های اشارات، شرح خواجهٔ طوسی مقام ارجمندی در تبیین دیدگاه‌های ابن سینا و پاسخ به اشکال‌ها دارد، و سال‌هاست که در حوزه‌های فلسفه اسلامی تدریس می‌شود. در نوشتار حاضر، به قصد آشنایی بیشتر فراگیران فلسفهٔ مشاء با علم النفس ابن سینا و آسان شدن خوانش یکی از متن‌های اصیل حکمت اسلامی، ترجمه‌ای از شرح خواجه طوسی بر نمط سوم اشارات، به همراه تبیین دشواری‌های متن و تحلیل برخی از اندیشه‌ها ارائه شده است.