جنبش‌های فکری و دینی در جهان اسلامی معاصر

هجوم غرب صنعتی به سرزمین‌‌های اسلامی از جمله: شبه قاره هند، ترکیه عثمانی، مصر و مغرب عربی، بویژه از آغاز قرن نوزدهم میلادی به بعد، واکنش‌های متفاوتی را در میان نخبگان مسلمان پدید آورد که جریان‌ها و جنبش‌های فکری و دینی اسلامی معاصر از پیامدهای آن می‌باشد.

جریان‌هایی که اگرچه ریشه در تاریخ و فرهنگ اسلامی داشتند، اما در ظرف زمانی مزبور با شکل و محتوا و رویکردهای تازه‌ای احیاء و به صورت چهار جنبش سنت‌گرایی، سلفی‌گری، نوگرایی، احیاء و اصلاح فکر دینی رخ نمودند.

اثر حاضر بخشی از مطالعه‌ای دراز دامن در این‌باره است که با کاوش در تاریخ تقابل دو تمدن اخیر شرق و غرب، به تحلیل چگونگی پیدایش طلایه‌داران این ماجرا، و سیر تحول و تطور اندیشه‌های آنان پرداخته است، اندیشه‌هایی که هم اینک در جهان اسلام پیروان و مخاطبان فراوانی دارد و رویدادهای فرهنگی، دینی و اجتماعی سترگی را رقم زده است.

بی‌تردید دست‌آوردهای بیش از دو قرن رویارویی، مجاهدت و اندیشه ورزی، با همه آزمون‌ها، خطاها، فرازها و فرودهایی که داشته، سرمایه‌ای ارجمند است که در بوته نقد عالمانه عیار آن‌ها معین، و دستمایه‌ای برای پیشرفت و خروج از بحران کنونی می‌گردد.