دانش و روش بندگی

دانش و روش بندگی

برگرفته از آثار آیت الله جوادی آملی

مراحل کمال انسان تا امامت پارسایان
انسان براى کمال آفریده شده است و بالاترین کمال و مقام براى وى رسیدن به مقام قرب الهى است؛ به این معنا که انسان آن چنان ترقى کند که به حضور خدا برسد، نه تنها بداند خدایى هست که او را آفریده است و به کارهاى او آگاه و به اعمال او رسیدگى مى کند، بلکه همواره خود را در محضر و مشهد خداى عظیم کریم مى بیند. خدا را در تمام شئون زندگى خود حاضر و ناظر مى یابد و اگر انسان به این مقام باریافت، کارهاى خود را خالصاً لوجه الله و هماهنگ با اراده او انجام مى دهد و به دیگر سخن انسانى که به مقام عنداللهى و قرب خدا رسید مى یابد که بین او و خدایش هیچ حجاب و مانعى وجود ندارد، همان گونه که بین خدا و انسان هیچ حجاب و مانعى وجود ندارد و کمال واقعى انسان در این است به جایى برسد که بین خود و خدایش حجاب و حایلى نیابد.

خدا به انسان نزدیک است
نزدیکى خدا به انسان در آیات گوناگونى بیان شده است در آیه اى مى فرماید: من به شما نزدیکم: ﴿و اِذَا سَاَلَکَ عِبادى عَنّى فَاِنّى قَریبٌ اُجیبُ دَعوَهَ الدّاعِ اِذا دَعانِ فَلیَستَجیبوا لى و لیُؤمِنوا بى لَعَلَّهُم یَرشُدون﴾ اگر بندگان من مرا از تو پرسیدند، من نزدیکم اگر کسى مرا بخواند او را اجابت مى کنم پس به من ایمان آورید و دعوت مرا اجابت کنید در آیه اى دیگر مى فرماید: من از نزدیکانتان به شما نزدیکترم: ﴿و نَحنُ اَقـرَبُ اِلَیهِ مِنکُم و لـکِن لا تُبصِرون﴾ ما به این محتضر از شما نزدیکتریم و لکن شما نمى بینید و در مرحله سوم مى فرماید: من از رگ گردن به شما نزدیکترم: ﴿و لَقَد خَلَقنَا الاِنسـانَ و نَعلَمُ ما تُوَسوِسُ بِهِ نَفسُهُ و نَحنُ اَقـرَبُ اِلَیهِ مِن حَبلِ الوَرید﴾ ما انسان را آفریدیم و از وسوسه هاى نفس او باخبریم و از رگ گردن که رگ حیات اوست به او نزدیکتریم و در مرحله چهارم مى فرماید: من به شما از خود شما نزدیکترم و بین من و شما هیچ فاصله اى وجود ندارد: ﴿اَنَّ اللهَ یَحولُ بَینَ المَرءِ و قَلبِهِ﴾ خدا بین قلب انسان که همان حقیقت و روح انسان و انسانیت اوست، فاصله مى شود؛ یعنى بین ما و حقیقت ما خدا فاصله است. آنچه در قلب ما مى گذرد در قلمرو قدرت اوست. وقتى خدا بین انسان و قلب او حایل گردد؛ یعنى هیچ فاصله اى وجود ندارد و اگر ما آن قرب و نزدیکى را نمى یابیم، به دلیل وجود حجاب ها و موانعى است که بین ما و او وجود دارد، باید این حجاب و مانع را برطرف کرد و به او نزدیک شد.

از مطالبى که در این نوشتار بررسى گردید، استفاده مى شود که اولاً انسان براى کمال آفریده شده و کمال او و بلکه بالاترین مقام و کمال او در این است که به جایى برسد همیشه خود را در محضر خدا ببیند و ثانیاً مانع و حجاب بین انسان و خدا گناهان و شهوات و تعلقات دنیایى است که باید براى رسیدن به آن مقام با استفاده از مراقبه و محاسبه این موانع را بزداید و ثالثاً با برداشتن گام هاى پنجگانه در رسیدن به آن مقام حرکت کند و آن گام ها عبارتند از معرفت، هجرت، سرعت، سبقت و امامت. انسان الهى داراى همتى بلند و هدفى والاست که نه تنها به فکر نجات خویش نیست، بلکه با رسیدن به امامت پارسایان، اهل تقوا و پارسایى به او اقتدا کرده و با پیروى از او به مقام والاى عنداللهى شدن نایل مى شوند.