عقل شیعی و عقل نو اعتزالی

عقل شیعی و عقل نو اعتزالی

مجموعه مقالات جریان شناسی و نقد اعتزال نو (جلد پنجم)

محمد عرب‌صالحی

از قرن نوزدهم جریانی که می‌توان آن را «اعتزال نو» نامید با گرایش به اندیشه‌های معتزله تاریخی، برخی نظرات متکلمان معتزلی را احیا کردند. این گروه در جهان عرب بیشتر به «الاعتزال الحدیث» و «المعتزله الجدد» معروف است. گرچه معتزلیان جدید، در خاستگاه و منشأ پیدایش، عقل‌گرایی و بسیاری از مبانی کلامی، با معتزله قدیم اشتراکات و تشابهاتی دارند، اما در تعریف عقل نوع نگاه به دین و نصوص دینی و همچنین حوزه مسائلی که درگیر با آنند، از اساس متفاوت با معتزله تاریخی است. این جریان امروزه بسیاری از کرسی‌‌های تدریس و تبیین دین اسلام در دانشگاه‌های کشورهای اسلامی و غربی را در دست دارند؛ بنابراین اصل شناخت این جریان، نقد علمی و روشمند اندیشه‌های آنان در حوزه‌هایی چون فلسفه دین، حقوق، علوم قرآنی، نقد شخصیت‌های محوری این جریان و همچنین مقایسه عقل وحیانی با عقل نواعتزالی یا همان عقل خود بنیاد، می‌تواند از موضوعات مهم عصر حاضر در مجامع علمی باشد؛ مجموعه پنج جلدی حاضر به این هدف نگاشته و تقدیم می‌گردد.